ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 8، آبان 1402 ، شماره پی در پی 90

بازتاب نیازهای بنیادین انسان در اشعار مهدی حمیدی شیرازی و فریدون مشیری با تکیه بر نظریۀ انتخاب ویلیام گلسر

صفحه (39 - 55)
فاطمه بهار ، وجیهه ترکمانی باراندوزی (نویسنده مسئول)، کوروس کریم‌پسندی ، احمد کریمی
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1401

چکیده

زمینه و هدف: بی‌تردید دغدغۀ هر انسانی در زندگی رسیدن به دنیای مطلوبی است که آن را در ذهن خود میپروراند و برای دستیابی به آن، در صدد رفع موانع برمی‌آید. از جمله موانعی که با برداشتن آن رسیدن به زندگی مطلوب میسر خواهد شد، نیازها هستند. لذا این انگیزه انسان را به سوی شناخت و ارضای نیازهایش راهبر خواهد شد. ویلیام گلسر از روانشناسانی است که نظریه ای مبتنی بر کنترل درونی، به نام نظریۀ انتخاب را ارائه داده و در آن پنج نیاز بنیادین انسان را که شامل بقا، عشق، قدرت، آزادی و تفریح است مطرح نموده و معتقد است هر رفتاری که از انسان سر میزند در جهت ارضای این پنج نیاز است. با توجه به رابطۀ عمیق ادبیات غنی فارسی و علم روانشناسی میتوان آثار ادب فارسی را بر اساس نظریه های مطرح دنیا مورد تحلیل و بررسی قرار داد. هدف از این تحقیق بررسی نیازهای بنیادین انسان در اشعار مهدی حمیدی شیرازی و فریدون مشیری با تکیه بر نظریۀ انتخاب گلسر میباشد.

روش مطالعه: پژوهش حاضر مطالعه ای نظری است که با ابزار فیش‌برداری و مراجعه به منابع کتابخانه ای، به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. جامعۀ مورد مطالعه کتاب اشک معشوق، مجموعه اشعار حمیدی شیرازی از انتشارات صدای معاصر و بازتاب نفس صبحدمان، کلیات اشعار فریدون مشیری از نشر چشمه است.

یافته ها: مطالعۀ اشعار حمیدی شیرازی و مشیری نشان میدهد نیاز عشق بیش از سایر نیازها در اشعارشان نمود یافته است. همچنین شواهدی مبنی بر نیاز بقا، قدرت، آزادی و تفریح در اشعار دو شاعر قابل ‌مشاهده است که بیانگر توجه آنها به ارضای این نیازها در انسان بوده است. در شعر حمیدی با توجه به صراحت گفتارش، و آنچه خود در باب دلدادگیش بیان داشته، این نتیجه حاصل میشود که پرداختن به هر یک از نیازها و ارضای آنها اغلب در گرو توفیق او در روابط عاشقانه اش بوده است؛ در مقابل مشیری در بیان احساسات و ابراز نیازهای درونی از دایرۀ منِ شخصی شاعر فراتر رفته و ارضای هر نیاز را برای همگان بایسته و شایسته میداند.

نتیجه گیری: حمیدی شیرازی و مشیری در آفرینش آثار منظوم خود، تحت تأثیر عواملی بودند که ارتباط مستقیم با درونیات آنها داشته و همین امر سبب شده نیازهای بنیادین انسان در اشعارشان مجال بروز یابد.

کلمات کلیدی
نیازهای بنیادین , نظریۀ انتخاب , گلسر , حمیدی شیرازی , فریدون مشیری.

• افلاطون، (1396). ضیافت. ترجمۀ محمدعلی فروغی. چاپ سوم. تهران: کتاب کوله پشتی.
• ترکمانی، وجیهه. (1400). «بررسی نیازهای اساسی در شخصیت ویس با استفاده از نظریۀ انتخاب ویلیام گلسر». مطالعات و تحقیقات ادبی دانشگاه خوارزمی، شمارۀ 20، صص 52-31.
• حمیدی شیرازی، مهدی. (1394) اشک معشوق. مجموعه اشعار حمیدی شیرازی. چاپ سیزدهم. تهران: صدای معاصر.
• زرقانی، سید مهدی. (383). چشم انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
• شولتز، دوان و شولتز، سیدنی‌آلن. (1379). نظریه های شخصیت. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. چاپ پنجم. تهران: ویرایش.
• طغیانی، اسحاق. (1388). «مفهوم آزادی در ادب فارسی». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی (پژوهشنامۀ زبان و ادبیات فارسی)، (1) 1، صص 146-133.
• فروم، اریک. ( 1398). انسان برای خویشتن. ترجمۀ علی اکبر تبریزی. چاپ دهم. تهران: بهجت.
• فروم، اریک. (1399). هنر عشق ورزیدن. ترجمۀ پوری سلطانی. چاپ سی و هشتم. تهران: مروارید.
• فیشر، هلن. (1397). چرا عاشق میشویم. ماهیت و فر‌آیند عشق رمانتیک. ترجمۀ سهیل سمی. چاپ سوم. تهران: ققنوس.
• گری؛ جان. (1392). عشق پایدار. ترجمۀ مهدی قراچه داغی. چاپ دهم. تهران: پیکان.
• گلسر، ویلیام و گلسر، کارلین (1397). ازدواج بدون شکست. ترجمۀ علی صاحبی. چاپ چهاردهم. تهران: سایۀ سخن.
• گلسر، ویلیام و گلسر، کارلین. (1397). عشق چیست. عاشقی از منظر تئوری انتخاب. ترجمۀ علی صاحبی و حشمت اباسهل. چاپ دوم. تهران: سایۀ سخن.
• گلسر، ویلیام. ( 1396). تئوری انتخاب. ترجمۀ علی صاحبی. چاپ چهاردهم. تهران: سایۀ سخن.
• لطافتی، رؤیا. (1385). «نمود عشق مادری در ادبیات فرانسه». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، (3) 4، صص 123-111.
• مشیری، فریدون. (1398). بازتاب نفس صبحدمان. کلیات اشعار. جلد 1 و 2، چاپ هجدهم. تهران: چشمه.
• معین، محمد. (1387). فرهنگ فارسی. چاپ چهاردهم. جلد 2. تهران: امیرکبیر.
• نوابخش، مهرداد و کریمی، فاروق. (1388). «واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو». فصلنامۀ مطالعات سیاسی، شمارۀ 3، صص 50-41.
• ووبلدینگ، رابرت. (1395). واقعیت‌درمانی برای قرن بیست و یکم. ترجمۀ علی صاحبی و حسین زیرک. تهران: سایۀ سخن.
• یاحقی، محمدجعفر. (1387). جویبار لحظه ها. چاپ دهم. تهران: جامی.
• Feuerhelm, K. M. (2012). Students' Perceptions on Truancy: Reasons for Truancy at the High School Level (Doctoral dissertation, University of Wisconsin--Stout).
• Glasser, W. (1985). Control theory. New York: Harper and Row.